Onderweg vanuit Heerlen naar Hoensbroek zag ik in de jaren zestig van de vorige eeuw vanaf de weg de witte wolken van de locomotieven, die de kolenwagens trokken. Een fantastisch schouwspel toen en iets dat in hoog tempo verdween. Tien jaar later reisde ik door Oost-Europa en zag nog overal de witte pluimen van de stoomlocomotieven. In het vroegere Tsjecho-Slowakije ontmoette ik in Praag gelijkgestemde jongeren. Jongeren die zich verbaasden of bescheurden om de praktijken van het alledaagse socialisme. Een van mijn vrienden was de zoon van een voormalige eigenaar van een Slowaakse schoenenfabriek. Na de machtsgreep van de communisten in 1948 was een verleden als ondernemer bij voorbaat verdacht. Mijn vriend kreeg een etiket erbij: kind uit de bourgeoisie. Hij mocht geen hoger onderwijs volgen of bijvoorbeeld Engels leren.
Dat deed hij wel stiekem. Met altijd de angst dat iemand hem zou verklikken. Mijn vriend wist te overleven met een baantje als treinmachinist. Dat betekende kolen of water laden, kolen in de oven scheppen, leidingen smeren met olie, spoorwegovergangen in de gaten houden en lange ritten maken tussen Praag en Bratislava.
Ik mocht hem een keer helpen onderweg. Terwijl ik het spoor in de gaten hield, af en toe een fluitsignaal gaf bij een spoorwegovergang, zat mijn Slowaakse vriend in een hoekje zijn leerstof Engels door te nemen. Ooit wilde hij naar het Westen vluchten.
Dat is hem ook gelukt. Hij trouwde met een Zweedse meisje en zegde zijn land vaarwel.
Minero H 